จูฬกาลอุบาสก ผลแห่งบุญ : ผลแห่งการไม่ทำบาปทั้งในอดีตและปัจจุบัน

จูฬกาลเป็นชาวสาวัตถี เป็นอุบาสกนับถือพระรัตนตรัย เขาเป็นผู้มีศรัทธาตั้งมั่นสมาทานรักษาอุโบสถ (อุโบสถศีล) เดือนหนึ่ง ๘ วัน ในวันที่เขารักษาอุโบสถเขาจะพักแรมฟังธรรมอยู่ในพระวิหารเชตวัน

คืนหนึ่งขณะที่เขารักษาอุโบสถอยู่นั้น ตอนใกล้รุ่งได้มีพวกโจรเข้าไปในเรือน ขโมยทรัพย์สินในบ้านหลังหนึ่ง เจ้าของบ้านตื่นขึ้นมาเห็น จึงร้องตะโกนบอกให้คนในเรือนและเพื่อนบ้านช่วยกันไล่จับโจร

ครั้นสว่างแล้ว จูฬกาลอุบาสกเดินออกจากพระวิหาร แวะล้างหน้าที่สระโบกขรณีหน้าวัด ขณะที่เขากำลังล้างหน้าอยู่ โจรคนหนึ่งวิ่งหนีมาทางนั้น เมื่อเห็นจวนตัวแล้วจึงรีบทิ้งถุงผ้าใส่ทรัพย์ไว้ใกล้ ๆ จูฬกาล ขณะนั้นพวกนางกุมภทาสี (หญิงรับใช้ตักน้ำแล้วทูนหม้อน้ำไว้บนศีรษะ จึงเรียกว่า กุมภทาสี)  เดินอยู่ไม่ไกล พวกนางเห็นเหตุการณ์ที่โจรทิ้งถุงผ้าไว้

เจ้าของทรัพย์และเพื่อนบ้านตามมาพบห่อผ้า ไม่พบโจร เห็นแต่อุบาสกยื่นอยู่ริมสระก็ช่วยกันจับกุมตัว และกล่าวหาว่า "แกเป็นโจร เที่ยวเข้าไปขโมยทรัพย์ในบ้านคนอื่น พอพวกเราติดตามจับ ก็ทำทีเป็นเพิ่งออกจากวิหารฟังธรรมทั้งคืน ตอนนี้มาทำเป็นล้างหน้า"ว่าแล้วก็ช่วยกันทุบตีอุบาสก โดยไม่ไต่ถามอะไรเลย

ทีนั้น พวกนางกุมภทาสีเห็นเหตุการณ์โดยตลอด รู้สึกสงสาร จึงเข้ามาช่วยพูดยืนยันว่า "คน ๆ นี้ไม่ใช่ขโมยหรอก โจรที่ขโมยน่ะมันทิ้งถุงทรัพย์นี้ไว้ แล้ววิ่งหนีไปทางโน้นแล้ว พวกเราเห็นกันทุกคน" เจ้าของทรัพย์ได้ปล่อยตัวเขาไป

จูฬกาลอุบาสกมีร่างกายได้รับความบอบซ้ำแสนสาหัส เดินกลับเข้าไปในพระวิหารเหล่าภิกษุเห็นแล้วได้ถามถึงสาเหตุที่เขาถูกทำร้าย เข้าได้เล่าให้ฟังและกล่าวว่า "พวกเขาเหล่านั้นจะฆ่าผม ผมรอดชีวิตมาได้ก็เพราะพวกนางกุมภทาสีช่วยเป็นพยานให้"

ภิกษุทั้งหลายได้กราบทูลเรื่องดังกล่าวให้พระศาสดาทรงทราบ พระพุทธเจ้าตรัสว่า

"ภิกษุทั้งหลาย จูฬกาลอุบาสกรอดชีวิตมาได้เพราะอาศัยพวกกุมภทาสีช่วย และเพราะเหตุที่ตนไม่ได้ทำโจรกรรมไว้จริง ธรรมดาของสัตว์ผู้ทำบาปกรรม ตนเองก็ย่อมเศร้าหมองและย่อมไปสู่อบาย มีนรกเป็นต้น ส่วนสัตว์ผู้ทำกุศล ตนเองก็ย่อมบริสุทธิ์ และย่อมไปสู่สุคติและนิพพาน" แล้วตรัสพระคาถาว่า

"ตนทำบาปกรรมเอง ก็เศร้าหมองเอง ตนไม่ทำบาปกรรมเอง ก็บริสุทธิ์เอง ความบริสุทธิ์และไม่บริสุทธิ์ เป็นของเฉพาะตนคนอื่นจะทำคนอื่นให้บริสุทธิ์ไม่ได้" (ดู ขุ.ธ.ข้อ ๒๒, ธ.อ.๓/๑๘ส-๙)

คติธรรมสำคัญของเรื่อง : ในโลกของนามธรรม ใครไม่ทำบาปก็ย่อมบริสุทธิ์จากบาป ในโลกของรูปธรรม ความบริสุทธิ์ขึ้นอยู่กับพยานบุคคล