ความหมายของบุญและบารมี

คำว่า บุญ แปลตามศัพท์ว่า ชำระ ฟอก ล้าง ท่านแสดงว่า แบ่งเป็น ๒ ก่อน คือบุญที่เป็นส่วนเหตุ ได้แก่ ความดีต่าง ๆ เรียกว่าเป็นบุญ เพราะเป็นเครื่องชำระ ฟอกล้าง ความชั่ว ๑ บุญที่เป็นส่วนผล คือความสุข ดังที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ว่า "ท่านทั้งหลาย อย่ากลัวต่อบุญเลย เพราะคำว่าบุญนี้เป็นชื่อของความสุข" ดังนี้

คำว่า บารมี มาจากคาบาลีว่า "ปารมี" มีคำแปลที่นักภาษาศาสตร์ได้ให้ไว้หลายอย่างจะแสดงแต่บางอย่างคือ แปลว่า อย่างยิ่ง มาจากคำว่า "ปรมะ" ที่ภาษาไทยเรามาใช้ว่า บรม และคำว่า บรม ที่แปลว่าอย่างยิ่งนี้ ก็มีใช้ทั้ง ๒ ทาง ดีอย่างยิ่งก็บรม หรือไม่ดีอย่างยิ่งก็บรม เช่น คำว่า นิพพาน เป็น บรมสุข คือสุขอย่างยิ่ง สังขารทั้งหลาย เป็นบรมทุกข์ คือทุกข์อย่างยิ่ง จึงเป็นคำกลาง ๆ ใช้ได้ทั้ง ๒ ทาง ดังนี้ คำว่า บารมี มาจากคำว่า ปรมะ แล้วมาเป็น ปารมี

ไทยเรียกว่า บารมี แต่มีความหมายถึงส่วนที่ดีเท่านั้น ไม่หมายเป็นกลาง ๆ เหมือนอย่างคำว่า ปรมะ เพราะฉะนั้น คำว่า ปารมี จึงมีความหมายที่แปลว่า เลิศ อย่างยิ่ง ประเสริฐ หรือแปลอีกอย่างหนึ่งว่า ถึงฝั่ง อันหมายความว่า นำให้ถึงฝั่ง คือจากฝั่งนี้ไปสู่ฝั›งโนั้น อันความหมายของคำว่านำจากฝั่งนี้ คือโลก ไปสู่ฝั่งโนั้น คือโลกุตระ เหนือโลก พ้นโลก อันหมายถึงนิพพาน