พระอรหันต์ตามพระธรรมวินัยนี้หรือตามหลักการทางพระพุทธศาสนา ก็คือ ผู้ที่เข้าถึงสัจธรรมความจริงอันประเสริฐสูงสุด จิตหลุดพ้นจากอาสวะกิเลสทั้งปวงอย่างเด็ดขาด มี ๔ ประเภท

อย่าว่าแต่คนธรรมดาอย่างเราเลย ขนาดพระสงฆ์ผู้มีภูมิธรรมสูงอย่างหลวงตามหาบัวซึ่งเป็นผู้หนึ่งที่ได้รับฟังเรื่องราวจากหลวงปู่มั่นด้วยตัวท่านเองก็ยังถึงกับกล่าวว่า ประสบการณ์การเข้าถึงที่สุดแห่งธรรมะของหลวงปู่มั่นนั้นเป็นความอัศจรรย์อย่างถึงขีดสุด

ทั้งหลายทั้งปวงที่เล่ามาทั้งหมดนี้ว่าเป็นเรื่องที่อัศจรรย์มากแล้ว แต่ประสบการณ์ที่กำลังจะตามมาต่อไปนี้เป็นความอัศจรรย์ที่อัศจรรย์ยิ่งขึ้นไปอีก เป็น “ความอัศจรรย์” ที่อยู่เหนือ “ความอัศจรรย์” อีกชั้นหนึ่ง

ในหมู่ผู้ปฏิบัติธรรมสายพระกรรมฐาน ทั้งพระภิกษุและฆราวาสให้การยอมรับว่า "หลวงปู่ดูลย์ อตุโล นับเป็นองค์เดียวที่มีความรู้ลึกซึ้งในเรื่องของจิต จนกระทั่งได้รับสมญาว่าเป็น บิดาแห่งการภาวนาจิต"

ในวงศ์พระกรรมฐานสายท่านพระอาจารย์มั่น ภูริทตฺโต หลวงปู่เจี๊ยะจะเป็นที่รู้จักกันเป็นอย่างดี เป็นที่ยอมรับเรื่องธรรมภายใน กิริยาภายนอกที่สบาย ๆ ท่านเป็นประเภทตรงไปตรงมา

พอรู้ว่าจิตอัศจรรย์นักหนาอย่างนี้ ขณะจิตหนึ่งผุดขึ้นมาอย่างไม่คาดฝันว่า “ถ้ามีจุดมีต่อมของผู้รู้อยู่ที่ไหน นั่นแลคือภพ” ทำให้ท่านงงเป็นไก่ตาแตก แทนที่จะได้อุบายนั้นแก้ปัญหา กลับเพิ่มความสงสัยขึ้นมาอีก แบกปัญหานั้นอยู่ในจิต ปล่อยวางไม่ได้

พึงเห็นผู้มีปัญญาคนใดที่ช่วยชี้โทษ, กล่าวห้ามปรามเรา, ให้เหมือนเขา กําลังชี้บอกขุมทรัพย์

ความเร่าร้อนย่อมไม่มีแก่ผู้ถึงปลายทางแล้ว ความโศกหมดไปแล้ว หลุดพ้นแล้วจากธรรมทั้งปวง เพราะละกิเลสเครื่องร้อยรัดได้หมดแล้ว

ท่านผู้มีสติ ย่อมขวนขวาย ไม่ยินดีในที่อยู่ ละความห่วงใยทั้งปวง เหมือนหมู่หงส์ไม่หวงเปือกตมบินไป ฉะนั้น

อินทรีย์ทั้งหลายของผู้ใดถึงความสงบแล้ว ก็เป็นเหมือนม้าที่นายสารถีฝึก ดีแล้ว ฉะนั้น เทวดาและมนุษย์ทั้งหลายย่อมรักใคร่ผู้นั้น ผู้ละความถือตัว ได้ ไม่มีอาสวะ ดํารงอยู่ในภาวะคงที่

จิตของผู้ใดเสมอเหมือนแผ่นดิน คงที่ประดุจเสาเขื่อน มีพรตงาม มีเปลือกตม คือ กิเลสปราศไปแล้ว ดุจห้วงน้ำใส ไร้ตะกอน ย่อมไม่ยินร้าย (ต่อโลกธรรม) สังสาระย่อมไม่มีแก่ผู้คงที่เช่นนั้น

นรชนใด ไม่ต้องเชื่อใคร รู้อกตัญญ (ไม่มีปัจจัยใดๆ กระทํา-นิพพาน) ด้วย, ตัดที่ต่อ (สังสาร) ด้วย, กําจัดโอกาส (แห่งความเกิด), คายความหวังแล้ว นรชนนั้นแล เป็นบุรุษผู้สูงสุด

ป่าอันน่ารื่นรมย์ที่ชนทั่วไปไม่ยินดี กลับเป็นสถานที่ยินดีของท่านผู้ปราศจาก ราคะทั้งหลาย เพราะท่านเหล่านั้นมีปกติไม่แสวงหากาม

คาถาตั้งพันคาถา แต่ไม่ประกอบด้วยเนื้อความที่เป็นประโยชน์ ก็เทียบ กับคาถาที่มีประโยชน์คาถาเดียวไม่ได้ เพราะฟังแล้วสงบระงับกิเลสได้