สิ่งที่ควรรู้

ยศย่อมเจริญยิ่งขึ้น เมื่อบุคคลมีความขยัน มีสติ ประกอบการงานที่ไม่มีโทษ ใคร่ครวญก่อนทำทุกครั้ง สำรวมกาย วาจา ใจ เลี้ยงชีวิตตามธรรม ด้วยความไม่ประมาท

คนพาลทั้งหลายมีปัญญาทราม มักประมาทอยู่เนืองๆ ส่วนผู้มีปัญญา มีแต่รักษาความไม่ประมาท เหมือนดังรักษาทรัพย์ที่มีค่าที่สุดไว้ ฉะนั้น

คนผู้มีปัญญาดี เป็นผู้ไม่ประมาทเมื่อสัตว์ทั้งหลายประมาท เป็นผู้ตื่นอยู่โดยมากเมื่อสัตว์ทั้งหลายหลับ เขาจึงทิ้งคนเหล่านั้นไป เหมือนดังม้าฝีเท้าเร็ว วิ่งละทิ้งม้าตัวที่ไร้พลังไป ฉะนั้น

จิตเป็นธรรมชาติดิ้นรน กลับกลอก รักษายาก ห้ามได้ยาก ผู้มีปัญญาย่อมตัดให้ตรงได้ เหมือนดังช่างทำลูกศรดัดลูกศรให้ตรง ฉะนั้น

(จิตนี้) ควบคุมได้แสนยาก เปลี่ยนแปลงเร็ว มักแล่นไปในอารมณ์ตามความใคร่ การฝึกจิต (ด้วยอริยมรรค ๔) เป็นความดี จิตที่ฝึกแล้ว นำสุขมาให้

(จิตนี้) ท่องเที่ยวไปไกล เที่ยวไปดวงเดียว ไม่มีรูปร่าง อาศัยอยู่ในคูหา (หทัยรูป) คนเหล่าใดจะสำรวมจิต คนเหล่านั้นก็จะพ้นจากเครื่องผูกแห่งมาร (วัฏฏสงสาร)

อีกไม่นานหนอ ร่างกายนี้ จะนอนทับซึ่งแผ่นดิน เป็นร่างไร้วิญญาณ ถูกทิ้งแล้ว เหมือนดังท่อนไม้ ไร้ประโยชน์

จิตที่ตั้งไว้ผิด ทำให้เป็นคนเลวทราม เกิดความพินาศเสียหายยิ่งกว่าโจรเจอโจร หรือศัตรูเจอศัตรู

ใครจะรู้แจ้งแผ่นดินนี้ พร้อมทั้งยมโลก (มนุษย์โลก)นี้ และเทวโลกด้วย ใคร จะเลือกบทแห่งธรรมที่เราแสดงไว้ดีแล้ว เหมือนคนผู้ฉลาดเลือกเก็บดอกไม้ ฉะนั้น

มัจจุราชย่อมปลิดชีพนรชนผู้มีใจข้องแวะในอารมณ์ต่างๆ ผู้มัวแต่เลือกเก็บดอกไม้ (กามคุณ ๕) อยู่ เหมือนมวลน้ำใหญ่พัดพาชาวบ้านผู้กำลังหลับใหลไป ฉะนั้น

ไม่ควรใส่ใจคำหยาบของคนเหล่าอื่น ไม่ควรแลดูการกระทำที่คนอื่นๆ ทำแล้วและยังไม่ได้ทำ พึงพิจารณาแต่ที่ตนทำแล้วและยังไม่ได้ทำเท่านั้น

กลางคืนของคนที่ตื่นอยู่ ย่อมยาวนาน, โยชน์เดียวของคนที่ล้าแล้ว ย่อมไกล สังสาระของคนพาลผู้ไม่รู้แจ้งพระสัทธรรม ย่อมยืดยาว

บุคคลใดเป็นคนโง่ รู้ความที่ตนเป็นคนโง่ บุคคลนั้นเป็นบัณฑิตได้บ้าง เมื่อรู้ตัวอย่างนั้น ส่วนบุคคลใดเป็นคนโง่ แต่สำคัญตนว่าเป็นบัณฑิต บุคคล นั้นแล ย่อมเรียกว่า คนโง่

บุคคลกระทำกรรมใดแล้ว เดือดร้อนใจในภายหลัง มีใบหน้าชุ่มด้วยน้ำตา ร้องไห้ เสวยวิบากของกรรมใดอยู่ แสดงว่ากรรมนั้นเป็นกรรมไม่ดี